Veneti, prećutana istorija
I danas Finci i Estonci Rusiju nazivaju Vene. Vene ili Veneti (Eneti, Veneti, Vendi), zapravo je etnonim jednog od najstarijih plemena evropske civilizacije, koje je u prošlosti pripadalo tada i sada, najbrojnijem stablu slovenskog naroda.
Antički autori pominju Venete još od Homerovog vremena, pa će se tako naziv ovog plemena vezivati za ime heroja Trojanskog rata Eneja, potomka carskog roda Dardana, još u Ilijadi. Sedam vekova posle Homera, Vergilije će u svojoj Eneidi, ovom junaku pripisati osnivanje Rima sa ustanovljenjem trojanskih bogova u njemu. Venete pominje i Herodot u svojoj Istoriji i njihov lučki grad Eneju u Makedoniji. Strabon u svome delu Geografija, smatra da su Veneti bili najznamenitije pleme Paflagonije, a gramatik Demetrij Skepijski ih, posle rušenja Iliona smešta na visoravan Ide, u Troadi.
Veneti su sebe nazivali Slovenima i Antima
Pišući o lokalnim narodima, u Galskim ratovima, Julije Cezar ovako opisuje Venete: “Ovo pleme ima najveći uticaj na celoj morskoj obali, jer Veneti raspolažu većim brojem brodova kojima plove sve do Britanije, a znanjem pomorske veštine nadmašuju same Gale. Oni su podigli na noge i druge zajednice, ubeđujući ih da ostanu verni slobodi koju su nasledili od svojih predaka, nego da trpe rimsko ropstvo.”
I drugi antički autori pišu o Venetima, a među njima su Pomponije Mela, Plinije i Tacit. Grčki geograf Ptolomej zabeležiće da Veneti žive među Sarmatima duž čitavog Venetskog zaliva, a gotski istoričar Jordan će u svome delu Getika, detaljno opisati Skitiju i Podunavlje i u njima Venete, koji sebe nazivaju Slovenima i Antima.
Podaci antičkih autora našli su se i na geografskoj karti Pojtingera iz 12. veka, gde se Veneti nalaze u predelu Karpata i na severoistoku od ušća Dunava.
Interesantno je da su zemlje lužičkih Srba, koji danas naseljavaju predeo uglavnom u Nemačkoj, pored granice sa Poljskom, antičkim autorima bile poznate kao venetske.
Ovako govore o Venetima antički autori, ali šta kažu novija istraživanja? Pre svega, moderna istorija po ovom pitanju mnogo duguje slovenačkom autoru, akademiku Mateju Boru, koji se bavio tumačenjem venetskih zapisa. Interesantno je da je Matej Bor bio jedan od retkih sunarodnika koji je svojevremeno podržao sistematizaciju Vinčanskog pisma našeg profesora Radivoja Pešića, i koji je u njegovom radu video revolucionarni doprinos paleolingvistici uopšte.
Činjenica je da se na teritorijama savremenih država Italije, Austrije i Nemačke nalazi mnoštvo toponima slovenskog korena. Njih je najiscrpnije dokumentovala knjiga trojice autora Vukčević, iz Amerike, pod nazivom: Rex germanorum, populum Slavorum, koja će se uskoro pojaviti i u našem prevodu. Ovim brojnim nazivima, kao i natpisima na ostacima grnčarije iz venetskog perioda, dakle toponomastikom i semantikom bavio se lingvista i slavista Matej Bor, čitajući ih uz pomoć slovenskih, a ne grčkog i latinskog jezika, kao što je to do sada bio slučaj i jalov posao. Koristeći komparativnu paleolingvističku metodu, Bor je predložio varijantu prevoda koja je bila bliska etrurskom, odnosno rasenskom pismu. U tom smislu, postupak Bora bio je sličan postupku Svetislava Bilbije i Radivoja Pešića, koji su takođe, smatrali da je etrurske tekstove potrebno prevoditi uz pomoć slovenskih jezika. Iz rada Mateja Bora, moglo bi se zaključiti da su se gramatika venetskog jezika, brojni toponimi i stari termini sačuvali u pamćenju o životu Praslovena u Centralnoj Evropi.
Od iskona plug i ralo su slovenske reči
Ruski istraživač Pavel Tulajev, u svojoj knjizi Veneti, kaže da je jedna od prvih državnih formacija na teritoriji današnje Slovenije bio Norik. “On se obično pominje u istom redu sa drugim susednim oblastima: Retija, Panonija, Ilirija, koje su ulazile u sastav Rimske imperije kao provincije. One su se nalazile od Apeninskog poluostrva do toka Dunava, obrazujući pogranični pojas između centra Imperije i okolnog sveta “varvara”. U svim rimskim provincijama bila je naturana njihova kultura i latinski jezik je bio zvanični jezik. Istorija tih naroda tumačila se u rimskom duhu – uloga Italika, kao vladajućeg etnosa se preuveličavala – a uloga potčinjenih plemena umanjivala i iskrivljavala. Ovu tradiciju je nasledila istočno-rimska imperija Vizantija, čiji je centar bio Konstantinopolj. Norik, zajedno sa Recijom, Panonijom, Dalmacijom, Mezijom i Dakijom, bili su uključeni u sastav velike oblasti – Ilirije. Ovde se već nije širila kultura Italika, već kultura vizantijskog hrišćanstva. Građani imperije imali su sva prava i obaveze, a oni koji se nisu potčinjavali istočno-rimskim zakonima, smatrani su paganima.
U tako religiozno-ideološkoj retrospektivi, došli su do naših dana pisani podaci o Noriku. Zaista, alpski Sloveni koji su poznati antičkim autorima kao Veneti, bili su podvrgnuti uticajima Kelta, Rimljana, Germana, ali nisu bili potpuno romanizovani, ili germanizovani, kao to zahteva šema zvanične istoriografije. Oni su imali svoju autohtonu civilizaciju, koja se razvijala na sopstvenoj osnovi, u duhu svoga vremena.”
Za istraživanja Veneta od velike su važnosti Etrurci-Raseni u savremenom regionu Italije, a etrurski natpisi mogli bi mnogo toga iz prošlosti da pojasne i povežu. Venetski jezik zvanična nauka danas priznaje za indoevropski, mada ga ostavlja nešto po strani od ove porodice jezika. Venetski tekstovi imaju opšte karakteristike baleobalkanske pismenosti, na šta je obratio pažnju Matej Bor, a kod oba jezika mogu biti zajednički koreni iz vremena Pelazga. Venetske arheološke iskopine imaju karakteristike lužičke kulture a to su sahranjivanje u kovčezima, spiralno prstenje i pletenaste narukvice. U venetskom jeziku se mogu naći elementi slovenskih, baltičkih, germanskih i italskih dijalekata, mada sve ove paralele još uvek zahtevaju pravu naučnu proveru.
Iz artefakata saznajemo da su osnovu ekonomskog života Veneta činili zemljoradnja i stočarstvo. Na situlama iz 5. i 6. veka stare ere mogu se naći prikazi zemljoradnika i domaće stoke, a plug i ralo su reči od iskona slovenske. Veneti su gajili rasne konje i po tome je Norik kod antičkih autora bio na glasu, kao što im je bilo poznato i da su imali dobro naoružanu i jaku vojsku, a predmeti od gvožđa bili su visokog kvaliteta, poznati kao “gvožđe Norika”. U primenjenoj umetnosti na situlama – ritualnim posudama – nalaze se ukrašene figure praćene komentarima, a jedna od najlepših među njima, danas se nalazi u muzeju u Ljubljani. Pored vojnih pohoda, prikazani su i muzičari sa instrumentima, a iz skladišta Norika arheolozi su iskopali bisere, fibule i novac iz epohe pre Rimljana.
Veneti su se klanjali Triglavu
Na naličju jednog novčića pronađenog u Noriku, po tvrđenju naučnika Joška Šavlija, predstavljen je bog Belen (Apolon). Bog Belen, bio je po njegovim komentarima bog Sunca, koji odgovara Belobogu, a Matej Bor smatra da su se Veneti klanjali Triglavu i mitskoj Lipi, kao Drvetu Života.
Venetsko društvo bilo je podeljeno na staleže: zemljoradnike, trgovce, vojvode i kneževe. U manjim gradovima (gradec) formiralo se mesno plemstvo. Udruženje seoskih gazdinstava, u okviru jednog seoskog poseda (selišta) nazivalo se “vesju” (vas), a savet sela zvao se “susedstvo” (sosedja). Veće probleme rešavalo je Veće (več, veča), a za manje su imali specijalne izaslanike (poezda, pojezda).
Ivan Tomažič dopunjuje istraživanja o Venetima podacima o Odoakaru, koji je sa ogromnom vojskom prodro na teritoriju Rimske imperije i 476. godine svrgao sa vlasti Romula Avgustula. Bio je upravitelj Norika sve dok ga nije pobedio kralj Gota Teodorik.
Veneti in 100. A.C.
Vesna Pešić za časopis »Srpsko Ogledalo« br. 84
You can follow any responses to this entry through the
RSS 2.0 feed.Both comments and pings are currently closed.